SINFONIA CONCERTANTE K.297b - Kỳ vọng tuổi 20 của Mozart
SINFONIA CONCERTANTE K.297b
~~Kỳ vọng tuổi 20 của Mozart~~
Mozart của những tháng năm tuổi 20 là một chàng trai đem nhiều hoài bão, kỳ vọng khi tới Paris mong cơ hội lập nghiệp. Những kỷ niệm thời thơ ấu khi lưu diễn nơi thành phố hoa lệ này là nguồn động lực cho nhạc sỹ tiến bước. Xét cho cùng, Paris là nơi hội tụ đủ mặt anh tài, khiến bao người mơ về, và Mozart cũng không ngoại lệ.
Năm 22 tuổi, Mozart đi cùng mẹ tới đây vào tháng 3, thời điểm mùa hòa nhạc đang diễn ra sôi nổi. Tài năng trẻ quen với ông bầu Joseph Legros, ông đã ủy nhiệm cho Mozart sáng tác một bản Sinfonia Concertante để biểu diễn tại các buổi hòa nhạc Tuần Thánh.
Lúc bấy giờ, Sinfonia Concertante là một thể loại được ưa chuộng ở giai đoạn Cổ điển, có thể hiểu nôm na là dạng trình diễn “lai” giữa concerto và giao hưởng. Nếu như concerto là dạng trình diễn tôn vinh vai trò độc tấu cho một cây nhạc cụ, thì Sinfonia Concertante xếp vai trò nổi bật đó cho cả một nhóm nhạc cụ - trong khi đó, toàn dàn nhạc vẫn đóng vai trò làm nền đệm và tạo độ tương phản.
Mozart viết thư về cho cha ở rằng anh chuẩn bị đem công diễn một Sinfonia Concertante dành cho 4 cây kèn hơi chơi cùng dàn nhạc. Trong thư cũng kể rằng các nghệ sỹ mà Mozart dự gửi gắm biểu diễn đều yêu thích tác phẩm của cậu thanh niên tâm huyết, và bản nhạc đã được giao cho ông bầu Legros. Nhưng chẳng được bao lâu, cái vô tư, háo hức của những ngày đầu đã nhường chỗ cho cơn vỡ mộng. Việc đến thăm những người bảo trợ giàu có trong những ngôi nhà quý tộc chẳng mang lại kết quả gì và cuối cùng Legros đã dẹp bản Sinfonia Concertante sang một bên, vì thế bản nhạc gốc mất tích từ đó.
Phải đến gần 80 năm sau khi Mozart qua đời, một nhà sưu tầm mới phát hiện một bản Sinfonia Concertante lưu lạc, và người ta xác định đó là của Mozart. Bản nhạc ấy được đưa vào danh mục các sáng tác của Mozart (Köchel), được đánh thứ tự là K.297b.
Đã có nhiều tranh cãi giữa các học giả về tính xác thực của bản thảo lưu lạc được tìm thấy, có lẽ bởi những đặc điểm kỳ lạ: khác với nội dung trong thư của Mozart gửi bố, bản thảo được tìm thấy không chia nhóm nhạc cụ kèn hơi độc tấu gồm flute, oboe, cor và bassoon, mà đội hình lại là oboe, clarinet, horn và bassoon; thêm một khía cạnh khác thường nữa, là cả ba chương đều có chung một điệu tính chính (Mi giáng trưởng), điều mà không ai nghĩ là Mozart có thể làm. Tuy vậy, người ta vẫn có thể nhận ra nét duyên dáng, tươi sáng trong phong cách đặc trưng của Mozart, và tác phẩm vẫn được yêu thích, trình diễn thường xuyên cho đến ngày nay.
Cấu trúc tác phẩm:
Chương I. Allegro (nhanh), được viết ở hình thức sonata, trong đó phần trình bày gồm ba lượt: một lượt dàn nhạc diễn tấu, và hai phần còn lại do nhóm kèn hơi đảm nhiệm. Cuối chương gồm một cadenza trước coda.
Chương II. Adagio (chậm), âm nhạc giao hoà qua nhiều chất liệu chủ đề.
Chương III. Adante con variazioni (chậm, với nhiều biến khúc) là chương cuối, cấu trúc gồm một đoạn chủ đề ban đầu tạo thành khung cố định, sau đó đoạn chủ đề này được nhắc lại 10 lần, mỗi lần lại có những biến đổi khác nhau – gọi là 10 biến khúc.
Bản Sinfonia Concertante sẽ được Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam trình diễn vào 20h ngày 15 tháng 7 năm 2022 tại Nhà hát lớn Hà Nội, với sự tham gia của các nghệ sỹ oboe Phan Việt Cường, nghệ sỹ clarinet Tạ Trung Đức, nghệ sỹ Basson Văn Thanh Hà và nghệ sỹ kèn horn Tạ Tiến Đạt, dưới sự chỉ huy của nhạc trưởng Kim Xuân Hiếu.
(ảnh: tượng đài Mozart ở Vienna).
Mai Hạnh, 7.2022